Udziały własne to określona procentowo część szkody, która jest pokrywana przez ubezpieczonego z jego własnych środków. W praktyce udziały własne potrącane są z należnego do wypłaty odszkodowania. Udziały własne obliczane są w kwocie odpowiadającej ustalonemu procentowi sumy ubezpieczenia lub odszkodowania. Wysokość udziału własnego zawsze określona jest w polisie ubezpieczeniowej. W praktyce, w przypadku udziału własnego liczonego na podstawie wysokości sumy ubezpieczenia, może dość do odmowy wypłaty odszkodowania, jeśli wysokość udziału własnego będzie większa, niż wysokość szkody (patrz przykład nr 2).
Przykład:

  • Udział własny w szkodzie wynosi 5% sumy ubezpieczenia. Suma ubezpieczenia wynosi 50.000 zł, a wysokość szkody 10.000 zł. W takim wypadku wysokość udziału własnego wynosić będzie 2.500 zł, a ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie w wysokości 7.500 zł.
  • Udział własny w szkodzie wynosi 10% sumy ubezpieczenia. Suma ubezpieczenia wynosi 100.000 zł, a wysokość szkody 2.000 zł. W takim wypadku wysokość udziału własnego wynosić będzie 10.000 zł, a zatem ubezpieczyciel odmówi wypłaty odszkodowania, ponieważ wysokość udziału własnego w szkodzie jest większa, niż wysokość szkody.
  • Udział własny w szkodzie wynosi 10% odszkodowania. W toku postępowania likwidacyjnego ubezpieczyciel ustalił, że należne odszkodowanie wynosi 5.000 zł. W takim wypadku udział własny wynosi 500 zł, a ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie w wysokości 4.500 zł.

Mechanizm działania udziałów własnych jest bardzo podobny do franszyzy redukcyjnej, jednakże wysokość franszyzy określa się w walucie, a wysokość udziału własnego w stawkach procentowych. Cele stosowania udziałów własnych są różne.

Ubezpieczyciele czasem stosują udziały własne w celach prewencyjnych, aby doprowadzić do zmniejszenia szkodowości – ubezpieczony – mając świadomość istnienia udziału własnego – postępuje bardziej ostrożnie, w związku z czym ryzyko wystąpienia szkody maleje. Czasem udziały własne stosowane są w przypadkach, gdzie ryzyko wystąpienia szkody jest bardzo duże, tak jest np. w ubezpieczeniu autocasco w przypadku młodych kierowców, którzy są najczęstszymi sprawcami szkód.

Istnieją także tak zwane dobrowolne udziały własne, które określane są przez ubezpieczonego w celu zmniejszenia składki ubezpieczeniowej. Dobrym przykładem jest tu ubezpieczenie autocasco. Bardzo często można spotkać się z ofertą, która przewiduje zmniejszenie składki ubezpieczeniowej, jeśli ubezpieczony zgodzi się na wprowadzenie udziału własnego w szkodzie.